شناسایی عوامل مؤثر بر تمکین مالیاتی در ایران

باقری, بهروز; باباجانی, جعفر; برزیده, فرخ

doi:10.22051/jera.2017.16999.1762

شناسایی عوامل مؤثر بر تمکین مالیاتی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی، رئیس گروه حسابرسی اداره کل امور مالیاتی مؤدیان بزرگ، تهران، ایران،

² استاد گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

³ دانشیار گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

10.22051/jera.2017.16999.1762

چکیده

هدف پژوهش حاضر شناسایی جامع عوامل مؤثر بر تمکین مالیاتی در ایران، با الگو قرار دادن مدل تمکین OECD (2004) است. بررسی وضعیت موجود حاکی از آن است که تاکنون در کشور، چنین پژوهشی صورت نگرفته و پژوهش حاضر، اولین پژوهشی است که عوامل مذکور را بهصورت جامعی مورد بررسی قرار داده است. بدین ترتیب، پس از انجام مطالعات اکتشافی و بررسی پژوهشهای انجام شده و نیز با در نظر گرفتن شرایط محیطی حاکم بر کشور ایران، عوامل مذکور در 8 مؤلفه و 40 شاخص طبقهبندی و با بهکارگیری روش دلفی فازی، نظرات 61 خبره درخصوص تأثیر هر یک از شاخصهای مذکور بر تمکین مالیاتی دریافت و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش بیانگر آن است که از نظر خبرگان، به استثنای شاخصهای نوع مؤدی، نوع درآمد، نوع حرفه، سن، نوع جنسیت، نوع مذهب و آموزههای شرعی، نوع نژاد و ملیت، پیشینه قومی، اشاعه و گسترش دفاتر مشاوره مالیاتی و در نهایت نهادهای مدنی و هنجارهای اجتماعی، سایر شاخصهای پژوهش بر تمکین مالیاتی اثرگذار میباشند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

حسابرسی

عنوان مقاله [English]

Tax Compliance Factors in Iranian Tax System

نویسندگان [English]

behrooz bagheri ¹
Jafar Babajani ²
Farrokh Barzideh ³

¹ PHD in Accounting, AllamehTabatabaei University, Chief Tax Auditor in LTU of INTA, Tehran, Iran

² Professor of Accounting, Management and Accounting College, AllamehTabatabaei University, Tehran, Iran

³ Associate Professor of Accounting, Management and Accounting College, AllamehTabatabaei University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Because of no comprehensive research in this area, the aim of this research is identifying all tax compliance factors for the first time, using the OECD tax compliance model (2004). Using explorative studies and regarding the Iranian environmental conditions, this study categorizes the factors into 8 components and 40 indexes; then it analyzes opinions of 61 experts about the indexes effects on tax compliance, by implementation of Fuzzy Delphi Method. The results show that all factors have impact on tax compliance in exception of the taxpayer type, taxpayer’s revenue type, taxpayer’s occupation, taxpayer’s age, taxpayer’s gender, taxpayer’s religion, taxpayer’s race and nationality, ethnicity backgrounds, establishing tax advisers, social norms, and civil organizations.

کلیدواژه‌ها [English]

Tax compliance
Compliance Factors
Fuzzy Delphi Method
OECD Tax Compliance Model

مراجع

خانجان، علیرضا. (1383). سنجش شکاف مالیاتی بالفعل: مطالعه موردی شهرستان مشهد. پژوهشها و سیاستهای اقتصادی: 12 (2). 91-55.

خانجان، علیرضا. (1385). تحلیلی بر تعویق مالیات. مجله اقتصادی: 6 (64-63). 55-37.

رحمانی، محمدرضا. (1386). مقارنه فقهی و حقوقی در مباحث تمکین و فرار مالیاتی. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تاکستان.

زنگنه، احسان. (1389). بررسی روابط متقابل اجتماعی بر سطح تمکین مؤدیان مالیاتی (مطالعه موردی استان اصفهان). پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان.

شهبازیان، حمدالله. (1373). تحول مالیاتهای مستقیم در ایران از 1345 تا امروز. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی.

طاهرپور کلانتری، حبیبالله. علیاری شورهدلی، علی. (1386). شناسایی عوامل فرهنگ مالیاتی مؤدیان مشاغل شهر تهران (مرکز). پژوهشنامه اقتصادی، 7 (1): 98-75.

عربمازار، علیاکبر. گلمحمدی، مریم. باقری، بهروز. (1390). سطح تمکین مالیاتی: مهمترین شاخص دستیابی به یک نظام مالیاتی مطلوب و کارآمد. پژوهشنامه مالیات دوره جدید: 19 (12). 70-27.

موسویجهرمی، یگانه. طهماسبی بلداجی، فرهاد. خاکی، نرگس. (1388). فرار مالیاتی در نظام مالیات بر ارزش افزوده: یک مدل نظری. فصلنامه تخصصی مالیات، دوره جدید: 5 (53). 38-27.

میلانی، عبدالله. اکبرپور، روشن. (1391). فرار مالیاتی ناشی از اقتصاد غیررسمی در ایران. پژوهشنامه مالیات، دوره جدید: 20 (13). 167-141.

هرندی سرآسیابی، آزاده. (1392). روشهای بهبود تمکین مالیاتی. پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد واحد یزد.

Allingham, M. and Sandmo, A. (1972). Income tax evasion: A theoretical analysis. Journal of Public Economics: 1 (3-4). 323–338.

Alm, J. and Martinez-Vazquez, and, S. Wallace. (2001). Fiscal Exchange, Collective Decision Institutional and Tax Compliance. Journal of Economic Behavior and Organization: 22. 285-303.

Andreoni, J. and Erard, B. and Feinstein. (1998). Tax Compliance. Journal of Economic Literature: 36 (2). 818-860.

Arabmazar, Aliakbar; Golmohammadi, Maryam and Bagheri, Behrooz. (2011). Tax Compliance Level: The Most Important Index to Access on Effective and Desirable Tax System. Tax Research, New Period, 19) 12 (27-70. (In Persian)

Chau, G. and Leung, P. (2009). A critical review of Fischer tax compliance model: A research synthesis. Journal of Accounting and Taxation: 1 (2). 34- 40.

Clotfelter, C. (1983). Tax Evasion and Tax Rates: An Analyzing of Individual Returns. The Review of Economics and Statistics: 65 (3). 363-373.

Devos, K. (2007). Measuring and Analyzing Deterrence in Taxpayer Compliance Research. Journal of Australian Taxation: 10 (2). 182- 219.

Fischer, CM, and Wartick, M, and Mark, M. (1992). Detection Probability and tax Payer Compliance: A Review of the Literature. Journal of Accounting Literature: 11. 1-46.

Gerxhani, K. (2002). The Informal Sector in Transition: Tax Evasion in an Institutional Vacume. PHD Thesis. University of Amsterdam.

Habibi, Arash; Izadyar, Sedigeh and Sarafrazi, Azam. (2013). Fuzzy Multi-Criteria Decision Making. First Edition. Katibeh Gill Publisher. (In Persian) توی منابع فارسی نیست

Harandi. S. , Azadeh. (2013). Methods of Tax Compliance Improvement. Master’s Thesis. Yazd Islamic Azad University. (In Persian)

Jackson, B. R. and Milliron, V. C. (1986). Tax Compliance Research: Findings, Problems, and Prospects. Journal of Accounting Literature: 5. 125-165.

Khanjan, Alireza. (2004). Potential Tax Gap Measurement: Case Study of Mashhad City. Economic research and policy: 12 (2). 55-91. (In Persian)

Khanjan, Alireza. (2006). An Analysis on the Tax Postpone. Economic research and policy: 6 (63-64). 37-55. (In Persian)

Krecher, E. (2007). The Economic Psychology of Tax Behavior. Cambridge: Cambridge University Press.

Milani, Abdollah and Akbarpoor, Roshan. (2012). Tax Evasion Resulted from the Iranian Undergraound Economy. Tax research, New period,: 20 (13). 141-167. (In Persian)

Moosavi. J. , Yeganeh; Tahmasebi. B. , Farhad and Khaki, Narges. (2009). Tax Evasion in Value-Added Tax System: Presentation of a Conceptual Model. Profetional Tax Journal. New Period: 5 (53). 27-38. (In Persian)

O. Alabede, J; Zainol Ariffin, Z. Bt. and K. Md. Idris. (2011). Does Ethnicity Matter in Individual Taxpayer Compliance Behavior? Empirical Evidence from Nigeria. Economics and Finance Review: 1 (8). 18-30.

OECD. (2004). Compliance Risk Management: Managing and Improving Tax Compliance. Forum on Tax Administration. Compliance sub-Group. www. oecd. org/tax/administration/33818656. pdf

OECD. (2010). Tax Compliance and Tax Accounting Systems. Forum On Tax Administration. Compliance sub-Group. http: //www. oecd. org/tax/administration/45045662. pdf

Park, C. and Hyun, J. K. (2003). Examining the Determinants of Tax Compliance by Experimental Data: A Case of Korea. Journal of Policy Modeling: 25 (8). 673-684.

Rahmani, Mohammadreza. (2007). Legal and Jurisprudence Symmetry in Tax Compliance and Tax Evasion. Master’s Thesis. Takestan Islamic Azad University. (In Persian)

Ritsema, C. M. ; Thomas, D. W. and G. D. Ferrier. (2003). Economic and Behavioral Determinants of Tax Compliance: Evidence from the 1997 Arkansas Tax Penalty Amnesty Program. Paper prepared for 2003 IRS Research Conference.

Shahbazian, Hamdollah. (1994). The Iranian Direct Tax Evolusion from 1966 till Now. Master’s Thesis. Tehran University. (In Persian)

Taherpoor. k. , Habibollah and Aliari. S. , Ali. (2007). Identification of Tax Culture Factors: Case Study of Individual Taxpayers of Tehran Markaz Tax Office. 7 (1). 75-98. (In Persian)

Tzeng, G. -H. , Teng, J. -Y. (1993). Transportation investment project selection with fuzzy multiobjectives. Transp. Plann. Technol: 17 (2). 91–112.

Zanganeh, Ehsan. (2010). An Investigation of the Impact of Social Interaction Relationship on Tax Compliance Level: Case Study of Isfahan Province. Master’s Thesis. Isfahan university. (In Persian)