بررسی رابطه بین حسابداری ذهنی مالیات بردرآمد و مالیات بر ارزش افزوده با تمکین مالیاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

2 استاد، گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و اقتصاد، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران

چکیده

با پیدایش مالیات، پدیده فرار مالیاتی و عدم تمکین مالیاتی همواره وجود داشته است. مجموعه‌‏ای از عوامل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، روانشناختی بر تصمیمات عدم تمکین و فرار مالیاتی موثر است. در صورتی که عوامل موثر بر تمکین یا عدم تمکین مالیاتی مشخص شود، می توان با تغییراتی در قوانین، ساختارها یا فرایندهای مالیاتی به افزایش تمکین و جلوگیری از فرار مالیاتی کمک کرد. در این پژوهش بررسی می شود که آیا مدیران مالی، حسابداران، مالیات دهندگان بر اساس تئوری حسابداری ذهنی، مالیات بر درآمد و مالیات بر ارزش افزوده را به صورت ذهنی، جداگانه از سایر رویدادهای مالی در نظر می گیرند؟ و آیا افرادی که نمرات بالایی در انجام حسابداری ذهنی دارند، تمکین مالیاتی بیشتری نیز انجام می دهند؟ این پژوهش از نوع کاربردی و توصیفی - پیمایشی و از منظر بعد زمانی جزء پژوهشهای مقطعی است که در سال شمسی1401 ( سال مالیاتی 1400) انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش را مدیران مالی و حسابداران و مؤدیان مالیاتی مشاغل و شرکتهایی که در استان کرمان موظف به ارائه اظهارنامه مالیاتی می باشند را تشکیل می دهد. از آنجا که جامعه آماری این پژوهش نامحدود فرض شده است، به ‌منظور تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران برای جامعه نامحدود استفاده گردید و حجم نمونه 384 نفر برآورد شد و به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه ای مشتمل بر دو بخش سوال استفاده گردید. نتایج پژوهش بیانگر این است که مؤدیان مالیاتی به صورت ذهنی، مالیات را از دیگر در آمدها جدا می کنند و بین درآمد ناخالص و خالص تمایز قائل می شوند و همه فعالیتهای مالی را در یک حساب ذهنی واحد، وارد نمی کنند. همچنین نتایج نشان داد که حسابداری ذهنی تاثیر مثبت و معناداری بر تمکین مالیاتی دارد و مؤدیان مالیاتی که نمرات حسابداری ذهنی بالاتری دارند، تمکین مالیاتی بیشتری نیز انجام می دهند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Relationship between Mental Accounting of Income Tax and VAT with Tax Compliance

نویسندگان [English]

  • Mansour Mehrabiyan 1
  • Ahmad Khodami pour 2
  • Omid Pourheidari 2
1 Ph.D. Student of Accounting, Departement of Accounting, Kerman Branch, Islamic Azad University, Kerman, Iran
2 Professor in Accounting, Department of Accounting, Faculty of Manegment and Economics, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
چکیده [English]

Abstract

With the emergence of taxes, the phenomenon of tax evasion and tax non-compliance has always existed. A set of economic, social, cultural and psychological factors are effective on the decisions of non-compliance and tax evasion. If the factors affecting tax compliance or non-compliance are identified, changes in tax laws, structures or processes can help increase compliance and prevent tax evasion. In this research, it is investigated whether financial managers, accountants, and taxpayers consider income tax and value added tax separately from other financial events based on the theory of mental accounting. And do people who have high scores in mental accounting do more tax compliance? This research is of applied and descriptive-survey type and from the point of view of the time dimension, it is part of the cross-sectional research that was conducted in the solar year 1401 (tax year 1400). The statistical population of this research consists of financial managers, accountants, and tax payers of businesses and companies that are required to submit tax returns in Kerman province. Since the statistical population of this research is assumed to be unlimited, in order to determine the sample size, Cochran's formula was used for the unlimited population and the sample size was estimated to be 384 people, and a questionnaire consisting of two questions was used to collect data. The results of the research show that taxpayers mentally separate taxes from other incomes and distinguish between gross and net income and do not enter all financial activities in a single mental account. Also, the results showed that mental accounting has a positive and significant effect on tax compliance, and taxpayers who have higher mental accounting scores do more tax compliance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mental accounting
  • Tax compliance
  • Income tax
  • Value added tax

مراجع

 
حجازی، رضوان؛ ابوحمزه، مینا.(1397). پدیدارشناسی نقش نگرش فردی بر اخلاق مالیاتی و تمکین مالیاتی. فصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، 3(5): 208-187.
دیانتی دیلمی، زهرا؛ رضاپور پرورش، رویا.(1393). رابطه بین اخلاق شرکتی، مسئولیت اجتماعی و ماکیاولیسم با فرار مالیاتی.  فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، 9(4): 33-21.
رسولی شمیرانی، رضا؛ اسداله زاده بالی، میر رستم.(1386). بررسی عوامل مؤثر بر تمکین و خود اظهاری و ارائه راهکارهایی کارآمد جهت بهبود شرایط موجود. مجموعه مقالات اولین همایش سیاستهای مالی و مالیاتی ایران دانشکده اقتصاد تهران.
http://taxresearch.ir/files/site1/files/1h/rasooli.pdf
سامتی، مرتضی؛ زنگنه، احسان.(1397). اثر روابط متقابل اجتماعی بر سطح تمکین مؤدیان مالیاتی. فصلنامه پژوهشها و سیاستهای اقتصادی، 26(86): 39-64.
سلیمانی امیری، غلامرضا؛ گودرزی، نرگس؛ زراعتی، لیلا.(1390). حسابداری ذهنی و رابطه آن با مدیریت پرتفوی. پژوهش‌های حسابداری مالی، 1(1): 136-123.
سنجرانی، طوبی.(1400). بررسی عوامل مؤثر بر تسهیل در پرداخت مالیات توسط مؤدیان مالیاتی و شناسایی عوامل موجود. فصلنامه رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 5(54):  125-104.
کیان، علیرضا؛ پورحیدری، امید؛ کامیابی، یحیی.(1397). بررسی رفتار مدیران در به‌کارگیری حسابداری ذهنی و گزارشگری صورت سود و زیان. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 15(58): 26-1.
کیان، علیرضا؛ پورحیدری، امید؛ کامیابی، یحیی.(1396). بررسی تأثیر حسابداری ذهنی بر رفتار سرمایه‌گذاران از دیدگاه گزارشگری مالی. پژوهشهای حسابداری مالی، 9(2): 22-1.
منظور، داود.(1401). تحلیل رفتار تمکین مالیاتی مؤدیان مالیاتی در ایران:رویکرد نظریه بازی‌ها. پژوهشنامه مالیات، 30(55): 150-127.
References
-Abidemi, A. & M. Egharevba.(2018). SMEs Business Characteristics, Tax administration and Tax Compliance by SMEs in Nigeria. Journal of Business and Economics, 6(3), 7-17.
-Abdollahi, Gh. & S. Fallahpour.(2011). Identifying and Weighting the Behavioral Distortions of Investors in the Tehran Stock Exchange: A Fuzzy AHP Approach. Financial Research Journal, 13(31):99-120. (In Persian)
-Caroline, A. & P. webly.(2001). Small business owner's attitudes on VAT compliance in the UK. Journal of Economic Psychology, 22(2), 195-216.
-Al-Ttaffi, L. & S. Bin-Nashwan.(2022). Understanding Motivations of Tax Compliance Behaviour: Role of Religiosity and Tax Knowledge. The Journal of Management Theory and Practice, 3(1), 35-41.
-Armansyah, R.(2021). Over confidence, mental accounting, and loss aversion in investment decision. Journal of Auditing, Finance, and Forensic Accounting, 9(1), 5-44.
- Bame-Aldred, C, Cullen, J. & Kelly, M.(2013). National Culture and firm-level Tax Evasion. Journal of Business Research, 66(3):390-396
- Bonner, S, Clor-Proell, S. & Koonce Lisa.(2014). Mental Accounting and Disaggregation Based on the Sign and Relative Magnitude of Income Statement Items. The Accounting Review, 89(6), 2087–2114
- Camille, Rose.(2023). Vertical taxing rights and tax compliance norms. Journal of Economic Behavior & Organization, 205(1): 443-467
- Delisle, Jared, & Diavatopoulos, D. & Fodor, A. (2015). Prospect Theory, Mental Accounting, and Option Prices. https://ssrn.com/abstract=2561887. 1-35
- Diyanati deylami, z. & R. Rezapoor parvaresh.(2014). The relationship between corporate ethics, social responsibility and Machiavellianism with tax evasion, 9(4):21-33. (In Persian)
-Grinbllate, M. & H. Bing. (2005). Prospect theory, Mental Accounting and Momentum. Journal of Financial Economics, 78(2):311-339
- Hejazi, R. & M. Abohamzeh.(2018). Phenomenology of the Role of Individual Attitudes on Tax Ethics and Tax Compliance. Journal of Value and Behavioral Accounting, 3(5):187-208.(In Persian)
- Kaustia, M. & E. Rantapuska.(2012). Rational and Behavioral Motives to Trade: Evidence from Reinvestment of Dividends and Tender offer Proceeds. Journal of Banking and Finance, 36(8):2366-2378
- Khajavi, S. & B. Karamshahi.(2018). Phenomenology of  the Role of Individual Attitudes on Tax Ethics and Tax Compliance .Journal of Value and Behavioral Accounting, 3(5):187-208.(In Persian)
- Kian, A, Pourheydari, O. & Kamyabi, Y. (2018). Investigating the Behavior of Managers in Using Mental Accounting and Income Statement Reporting, Empirical Studies in Financial Accounting,15(58):1-26.(In Persian)
- Kian, A, Pourheydari, O. & Kamyabi, Y. (2018).The Impact of Mental Accounting on the Investor’s Behavior: Financial Reporting Perspective. Journal of Financial Accounting Research, 9(2):1-26. (In Persian)
- Kirchler, E.(2007).The Economic Psychology of Tax Behavior. Cambridge, UK: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511628238
- Knack, S. & P. Keefer.(1997).Does Social Capital Have an Economic Payoff? A Cross-country Investigation. Quarterly Journal of Economics, 112(4): 1251-1288.
- Koonce, L. & M. Fennema.(2010). Mental Accounting in Financial Reporting and Voluntary Disclosure. Journal of Accounting Literature, 29(1):1-29
- Manzoor, D. (2022). Analysis of compliance behavior of taxpayers in Iran: game theory approach. Journal of Tax Research, 30(55):127-150. (In Persian)
- Marilyn, S. & V. Chambers.(2012). National Heuristic Shift toward Saving Any Form of Tax Rebate. Accounting and the Public Interest, 12(1):106-136.
- Moradzadeh, M. & M. Nazemi.(2009). Mental Accounting: a Different Approach to Decision Scenarios. Journal of the Auditor, 9(46):70-77. (In Persian)
- Murphy, K.(2008). Enforcing Tax Compliance: To Punish or Persuade? Economic Analysis and policy, 38(1):113-135
- Olsen, J , Kasper, M, Kogler, C, Muehlbacher, S. & Kirchler, E. (2019). Mental accounting of income tax and value added tax among self-employed business owners. Journal of Economic Psychology, 70(1):125-139.
- Rasooli Shamirani, R. & M. Asadollahzadeh Bali.(2007). Investigating multiple Factors on the compliance and self-declaration of taxpayers and providing efficient solutions to improve the existing conditions. of Tax Unites. The first conference on financial and tax policies of iran.
 http://taxresearch.ir/files/site1/files/1h/rasooli.pdf:371-389. (In Persian)
- Sanjarani, t.(2021). Investigating the factors affecting the facilitation of tax payment by taxpayers and identifying the existing factors. Journal of New Research Approaches in Management and Accounting, 5(54):104-125. (In Persian)
- Soleymani, A, Gholamreza Godarzi, N. & Zeraati, L.(2010). Mental Accounting and its Relationship With Portfolio Management. 1(1):123-136. (In Persian)
- Sudip, B, Kimberly, M. & Debra, S.(2015).The Impact of Multiple Tax Returns on Tax Compliance Behavior. Behavioral Research in Accounting, 27(1): 99-119.
- Tusubira, F.(2018). Tax Compliance by small and medium- sized corporation:
A case of Uganda, Doctoral Theses, University of Exeter. http://hdl.handle.net/10871/33136

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 آذر 1401
  • تاریخ بازنگری: 29 فروردین 1402
  • تاریخ پذیرش: 09 اردیبهشت 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار