الگویی برای بهبود تصمیم‌گیری اخلاقی در حرفه حسابداری با رویکرد مبتنی بر نظریه داده‌ بنیاد

نوش فر, علی داد; محسنی, عبدالرضا; قاسمی, مصطفی

doi:10.22051/jera.2022.40081.3000

الگویی برای بهبود تصمیم‌گیری اخلاقی در حرفه حسابداری با رویکرد مبتنی بر نظریه داده‌ بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری تخصصی، گروه حسابداری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

² استادیار گروه حسابداری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران (نویسنده مسئول)

³ استادیار، گروه حسابداری، واحد بوشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بوشهر، ایران

10.22051/jera.2022.40081.3000

چکیده

چکیده
تصمیم‌گیری اخلاقی مفهومی است که ثمرات آن بر مطلوبیت سازمانی و اهداف مربوط به آن مشهود است و وجود داشتن رویکرد و مدلی در این راستا می‏تواند تصمیم‌گیری اخلاقی را در سازمان بیشتر از گذشته به‌عنوان ابزاری توانمند نمایان نمایند؛ بنابراین هدف این مقاله تهیه و تدوین الگویی برای بهبود تصمیم‌گیری اخلاقی در حرفه حسابداری با رویکرد مبتنی بر نظریه داده‌بنیاد می‏باشد. در این پژوهش از روش پژوهش کیفی مبتنی بر نظریه بنیادی داده‌ها در راستای مدل‌سازی تصمیم‌گیری اخلاقی اقدام شده است و در راستای تأیید شاخص‌های دسته‌بندی‌شده از الگوی تأیید عاملی و رویکرد مدل Q استفاده شده است در این پژوهش از نظرات 11 خبره حرفه حسابداری و حسابرسی در راستای شناسایی و تأیید شاخص‌ها در راستای مدل بنیادی یعنی شرایط علی، زمینه‌ای، مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها انجام شده است. نتایج باتوجه‌به تعداد 181 مفهوم در خصوص تصمیم‌گیری اخلاقی در حسابداری، منجر به شکل‌گیری و تأیید پارادایمی با تعداد 15 مقوله اصلی (شامل: عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل اجتماعی، ویژگی‌های فردی، ویژگی‌های سازمانی، ویژگی‌های اجتماعی، شرایط فردی، شرایط سازمانی، شرایط اجتماعی، محدودیت‌ها، شرایط محیطی، توسعه فردی، توسعه سازمانی، پیامدهای فردی و پیامدهای سازمانی) و 62 مقوله فرعی منجر شده است که در راستای ساختار پارادایم در بخش‌های شرایط علی، زمینه‌ای، مداخله‌گر، راهبردها و پیامدها در مدل قرار گرفته است. تأیید دسته‌بندی شاخص‏های این مدل پیشنهادی با استفاده از نظریه Q و تحلیل عاملی و تأیید رویکرد کیفی آن با تکنیک زاویه‌بندی یا مثلث‌سازی، منجر شده است که نتایج آن از تأییدات بیشتری برخوردار باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Model to Improve Ethical Decision-Making In Accounting Profession Using the Grounded Theory

نویسندگان [English]

alidad Noshfar ¹
Abdolreza Mohseni ²
mostafa ghasemi ³

¹ Ph.D. Student, Department of Accounting, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran.

² . Assistant Prof, Department of accounting, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran, corresponding author

³ Assistant Professor, Department of Accounting, Bushehr Branch, Islamic Azad University, Bushehr, Iran

چکیده [English]

Ethical decision-making refers to a concept whose effects on organizational desirability and relevant objectives are clear, as having an approach or model in this connection will reveal ethical decision-making within the organization as a powerful instrument. Thus, this study aimed to develop a model to improve ethical decision-making in the accounting profession using the Grounded Theory approach. This research has used a Grounded Theory-based qualitative approach to model ethical decision-making, utilizing the confirmatory factor model and the Q model approach to confirm the classified indicators. In this research, the views of 11 accounting and auditing professionals have been used to determine and confirm such indicators as causal, underlying, and intervening conditions, as well as strategies and outcomes, in line with a grounded model. Consistent with the 181 concepts on ethical decision-making in accounting, the results led to the development and confirmation of a paradigm with the number of 15 main categories (e.g., individual, organizational and social factors, individual, organizational and social characteristics, and individual, organizational and social conditions, limitations, environmental conditions, individual and organizational development, individual and organizational outcomes), and 62 secondary categories, which were consistent with the paradigmatic structure under causal, underlying, intervening conditions and strategies and outcomes sections in the model. The confirmation of the classification of the proposed model’s indicators using the Q theory and confirmatory analysis and its qualitative approach using angulation or triangulation technique led to greater confirmation of its results.

کلیدواژه‌ها [English]

Keywords: accountants’ ethical decision-making
grounded theory
accounting profession
model

مراجع

باباجانی، جعفر؛ ثقفی، علی؛ رستگار مقدم، هیوا. (1399). مدلی برای آموزش صلاحیت‌های اخلاقی در رشته حسابداری، دوفصلنامه حسابداری ارزشی و رفتاری، ۵ (۱۰):۱-۲۸.

بازرگان، عباس . (1387) روش شناسی ترکیبی: رویکردی برتر به مطالعات مدیریت. فصلنامه علمی و پژوهشی دانش مدیریت، 21 (81): 19-36.

بانی، محمود؛ فغانی ماکرانی، خسرو؛ ذبیحی، علی. (1398). تأثیر تعهد حرفه‌ای و ایدئولوژی اخلاقی بر کیفیت حسابرسی با نقش میانجی رفتار اخلاقی حسابرسان شرکت‌های دولتی با روش مدل‌سازی معادلات ساختاری. حسابداری دولتی، 6(1):81-96 .

بستانیان، ‌جواد، (1390)، اخلاق حرفهای، آیین رفتار حرفهای، زیربنای نمودارهای حرفهای، حسابدار، 232(25)، 50-51.

تراز، مرتضی. (1399). بررسی عوامل تعیین‌کننده شدت اخلاقی و شخصی بر تصمیم‌گیری‌های اخلاقی حرفه حسابداری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته حسابداری، مؤسسه آموزش عالی پرندک

خلیل‌پور، مهدی؛ کامیابی، یحیی؛ نبوی چاشمی، سید علی. (1398). تأثیر رویکردهای اخلاقی حسابداران بر کیفیت اطلاعات حسابداری با نقش تعدیل‌کنندگی اندازه و اهرم مالی شرکت. فصلنامه پژوهش‌های مالی و حسابداری، 11(43):91-118.

رحمانی نیا، احسان؛ یعقوبنژاد، احمد. (1396)، عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری اخلاقی حسابرسان داخلی، دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت،6(24): 145-165.

سلیمان پناه، نجمه؛ طالب نیا، قدرت اله. (1392)، بررسی گزیده عوامل مؤثر بر قضاوت اخلاقی حسابداران رسمی ایران، فصلنامه پژوهش حسابداری مدیریت، 6(18): 76-96.

شهبازی، مجید؛ مهرانی، کاوه. (1399). تدوین مدل قضاوت حرفه‏ای حسابرسان مستقل. مجله بررسی‌های حسابداری و حسابرسی دانشگاه تهران، 27(1): 60-86 .

عبدی گلزار، بهمن؛ بادآورنهندی، یونس و زینالی، مهدی. (1400). ارائه مدلی برای سنجش خطر اخلاقی مدیران بر مبنای داده‌های مالی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 4(11): 181-200.

عظیمی، امیر. (1398). بررسی عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری اخلاقی در حسابداری با تأکید بر حساسیت اخلاقی، پایان‌نامه دکترای تخصصی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، دانشکده علوم اجتماعی.

کرمی، غلامرضا؛ حاجی عظیمی، فرزاد؛ صفاری نیا، مجید. (1397). تمایل به گزارشگری مالی متقلّبانه و نقش اخلاق پولی و تعهد اخلاقی. پژوهش‏های روان‌شناسی اجتماعی، 32.

نمازی، محمد؛ ابراهیمی، فهیمه. (1395). مدل بندی و تعیین اولویت عوامل مؤثر بر قصد گزارش تقلب‌های مالی توسط حسابداران. مطالعات تجربی حسابداری مالی، 13(49):1-28

نوش فر، علی داد.، محسنی، عبدالرضا .، قاسمی، مصطفی.، (1401)، فرا تحلیل عوامل مؤثر بر تصمیم‌گیری اخلاقی در حرفه حسابداری و حسابرسی، دوفصلنامه علمی حسابداری دولتی،8(2)،143-166 . doi: 10. 0473/gaa.2021.60439.1511.

Abdigolzar, B., Badavar nahandi, Y., zeinali, M. (2021). Developing a Model for Measuring Moral Hazard of Managers Based on Financial Data in Companies Listed on the Tehran Stock Exchange. Empirical Research in Accounting, 11(4), 181-200. doi: 10.22051/jera.2021.35722.2844(in Persian)

Azimi, A. (2019). Investigating the Factors Affecting Ethical Decision Making in Accounting with Emphasis on Ethical Sensitivity, PhD Thesis, Imam Khomeini International University, Faculty of Social Sciences(In Persian).

Babajani, J., Saghafi, A., Rastegar Moghadam, H. (2021). A Three- dimensional Model of Ethical Competencies’ Education in Accounting Program. Journal of Value & Behavioral Accounting, 5(10), 28-1
URL: http://aapc.khu.ac.ir/article-1-875-fa.html (In Persian).

Bangun, Y., Asri, M. (2017). Ethical Decision Making in Public Accounting Firm. SSRN Electronic Journal. doi:10.2139/ssrn.2992936

Bani, M., Faghani Makrani, K., zabihi, A. (2020). The Impact of Professional Commitment and Ethical Ideology on Audit Quality by Mediating the Ethical Behavior of Governmental Firms Auditors in Structural Equation Modeling. Journal of Governmental Accounting, 6(1), 81-96. doi: 10.30473/gaa.2020.50727.1340(In Persian).

Bazargan, A (2008); Combined Methodology: A Superior Approach to Management Studies"; Danesh-e Modiriat Scientific and Research Quarterly, 21st Year, No. 81, pp. 19-36 (in Persian).

Casali, G. L, & Perano, M. (2021). Forty years of research on factors influencing ethical decision making: Establishing a future research agenda. Journal of Business Research, 132, 614-630.

Dastan, A., Kaya, U. (2019). Accounting Ethics Education in Turkey: An Evaluation Within the Frame. Ethics and Sustainability in Accounting and Finance, 1(31).

DeTienne, K. B., Ellertson, C. F., Ingerson, M. C., Dudley, W. R. (2019). Moral Development in Business Ethics: An Examination and Critique. Journal of Business Ethics, 1-20.

Doan, N.T., Ta, T.T., Chu, H.T.T., Le, A.T.Q., Le, M.T., Pham, T.H., Vuong, T.T. (2022). Cultural Factors Affecting Tendency of Ethical Decision-Making by Accounting Students: An Empirical Study in Vietnam. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 9(2), 159–168. https://doi.org/10.13106/JAFEB.2022.VOL9.NO2.0159

Dunn, P, & Sainty, B. (2020). Professionalism in accounting: a five-factor model of ethical decision-making. Social Responsibility Journal. Available at: https://doi.org/10.1108/SRJ-11-2017-0240

Fagbemi, T. O. (2020). Impact of Environmental, Demographical and Personal Factors on Auditors’Ethical Decision Making in Nigeria. Studia Universitatis „Vasile Goldis” Arad Economics Series, 30(3), 35-58

Fernanda, F., Muslichah, M. (2020). The effect of internal control, individual morality and ethical value on accounting fraud tendency. Media Ekonomi dan Manajemen, 35(1).

Ghazali, M., Anum, N. (2021). Factors influencing ethical judgements of accounting practitioners: some Malaysian evidence. International Journal of Social Economics, 48(3), 384-398. doi:10.1108/IJSE-07-2020-0473.

Karami, G., Haji Azimi, F., Saffarinia, M. (2018). Intention to fraudulent financial reporting and the role of monetary ethics and moral obligation. Journal of Social Psychology, 32. (In Persian).

Khalilpour, M., & Kamyabi, Y., Nabavi, S. (2019). Assessing the Effects of Accountants' Ethical Approaches on the Disclosure Quality of Accounting Information With the moderating role of corporate size and leverage. The Financial accounting and auditing researches, 11(43), 91-118. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?id=690569(In Persian).

Lee, G. and Xiao, X. (2018), "Whistleblowing on accountingy-related misconduct: A synthesis of the literature", Journal of Accounting Literature, Vol. 41 No. 1, pp. 22-46. https://doi.org/10.1016/j.acclit.2018.03.003

Livingston, Ricki. (2021). The Impact of Deliberation Time on Ethical Decision Quality: A Study of Early-Career Professional Accountants, Georgia State University.

Metwally, D., Ruiz-Palomino, P., Metwally, M., Gartzia, L. (2019). How Ethical Leadership Shapes Employees’ Readiness to Change: The Mediating Role of an Organizational Culture of Effectiveness. Front. Psychol, 10, 2493. Available at: https://doi.org/ 10.3389/fpsyg.2019.02493

Mintz, S. (2019). A New Approach to Teaching Ethical Decision Making to Accounting Students. The CPA Journal, 89(9), 36-41.

Namazi, M., Ebrahimi, F. (2016). Modeling and Identifying Effective Factors Affecting the Intention of Reporting Financial Fraudulent by Accountant. Empirical Studies in Financial Accounting, 13(49), 1-28. doi: 10.22054/qjma.2016.4192(In Persian).

Noshfar, A., Mohseni, A., & Ghasemi, M. (2022). Meta-Analysis of Factors Affecting Ethical Decision Making in the Accounting and Auditing Profession. Journal of Governmental Accounting, 8(2), 143-166. doi: 10.30473/gaa.2021.60439.1511(In Persian).

Oboh, C. S. (2019). Personal and moral intensity determinants of ethical decision-making A study of accounting professionals in Nigeria. Journal of Accounting in Emerging Economies, 9(1), 148-180. doi:10.1108/jaee-04-2018-0035

Rahmaninia, E., Yaghobnezhad, A. (2017). Effective Factors on Ethical Decision Making in Internal Audit. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 6(24), 145-166(In Persian).

Shahbazi, M., Mehrani, K. (2020). Design a Model for Auditor's Professional Judgment. Accounting and Auditing Review, 27(1), 60-86. doi: 10.22059/acctgrev.2020.251546.1007828(in Persian).

Suleiman Panah, N., Talibnia, G. (2013). Factors affecting Iranian CPA's ethical judgment. Journal of Management Accounting Research, 6(18), 96-76. (In Persian).

Taraz, M. (2020). Investigating the Factors Determining Moral and Personal Intensity on Ethical Decisions of Accounting Profession, Master Thesis in Accounting, Parandak Institute of Higher Education (In Persian).

Tyrus, L. S. (2004); Discourse of Environmental Justice:A Q Study; A Dissertation Submitted to the Graduate Faculty, of George Mason University in Partial Fulfillment of The Requirments for the Degree of Doctor of Philosophy Environmental Science and Public Policy.

Valentine, S., Godkin, L. (2019). Moral intensity, ethical decision making, and whistleblowing intention. Journal of Business Research, 98, 277-288.

Watts, S. and P. Stenner (2005); "Doing Q Methodology: Theory, Method and Interpretation"; Qualitative Research in Psychology, Vol. 2, pp. 67-91.

Widyani, A. A., Landra, N., Sudja, N., Ximenes, M., Sarmawa, I. W. G. (2020). The role of ethical behavior and entrepreneurial leadership to improve organizational performance. Cogent Business & Management, 7, 143.