مدل اندازه گیری و گزارشگری سرمایه فکری در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه حسابداری، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

طی سال‌های اخیر، نقش منابع غیرفیزیکی در خلق ارزش مستمر و سودآوری پایدار در شرکت‌ها و سازمان‌ها، افزایش چشم‌گیری یافته و سرمایه فکری نیز به عنوان مفهومی که نشان‌دهنده دانش، مهارت و سایر منابع نامشهود در سازمان است، مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. علی‌رغم اینکه تعریف سرمایه فکری با مفهوم دارایی نامشهود همخوانی دارد، لیکن به دلیل نبود مدل جامع و منسجم، اطلاعات مربوط به آن جایگاهی در گزارش‌های مالی سازمان‌ها پیدا نکرده است. لذا این پژوهش به ارایه مدل اندازه‌گیری و گزارشگری سرمایه فکری در ایران پرداخته تا ابزار مناسبی برای مدیریت سرمایه فکری و ایجاد مزیت رقابتی در شرکت‌ها و سازمان‌های ایرانی فراهم نماید. پژوهش حاضر، ابتدا با بررسی تطبیقی مبانی نظری و تجربی موجود به شناسایی ابعاد، مولفه‌ها و شاخص‌های اندازه‌گیری سرمایه فکری پرداخته است. سپس با اتخاذ یک روش کیفی و تحلیل محتوای مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته، یافته‌های اولیه را اصلاح و در نهایت، با جمع‌آوری و تحلیل 97 پرسشنامه به روش دلفی فازی به ارایه مدل نهایی پرداخته است. نتایج پژوهش حاضر بیانگر 3 بعد (سرمایه انسانی، ساختاری و ارتباطی)، 8 مولفه و 21 شاخص برای اندازه‌گیری و گزارشگری سرمایه فکری در ایران است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Intellectual Capital Measurement and Reporting Model in Iran

نویسندگان [English]

  • Ali Saghafi 1
  • Mohammad Mahdi Mirzaei Abbas Abad 2
1 Professor, Department of Accounting, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Ph.D. Candidate in Accounting, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

In recent years, the role of non-physical resources in creating consistent value and sustainable profitability in organizations has significantly increased and intellectual capital as a concept that reflects the knowledge, skills and other intangible resources in the organization has received a lot of attention. Although the definition of intellectual capital is consistent with the concept of intangible assets, due to the lack of a comprehensive and coherent model, information about it has not found a place in the financial statements. Therefore, this study presents a model for measuring and reporting intellectual capital in Iran to provide a suitable tool for managing intellectual capital and creating a competitive advantage in Iranian companies and organizations. This study first identifies the dimensions, components, and indicators of measuring intellectual capital by comparatively examining the existing theoretical and experimental foundations. Then, by adopting a qualitative method and analyzing the content of semi-structured interviews, the initial findings are corrected and finally, by collecting and analyzing 97 questionnaires by fuzzy Delphi method, the final model is presented. The results of the this study indicate 3 dimensions (human, structural and relational capital), 8 components and 21 indicators for measuring and reporting intellectual capital in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectual capital
  • Human Capital
  • Relational Capital
  • Structural capital
امیری، حسن؛ میرسپاسی، ناصر؛ رهنمای رودپشتی، فریدون. (1396). طراحی الگوی حسابداری منابع انسانی در دانشگاه آزاد اسلامی. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 21(6)، 32-19.
انواری رستمی علی اصغر، وحید احمدیان و سیداصغر میرزاده (1392)؛ سرمایه فکری، ثروت سهامداران و عملکرد مالی شرکت های بورس اوراق بهادار تهران؛ پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی؛ 5(20)؛ 83-116
 حسنی آذر داریانی، الهام؛ مشایخ، شهناز؛ حجازی، رضوان. (1398). طراحی مدل ارزشگذاری منابع انسانی وگزارشگری آن در شرکت ملی نفت ایران و شرکت­های تابع آن. بررسی­های حسابداری و حسابرسی، 26(2)، 300-279.
دموری، داریوش؛ مهدی سبک رو؛ سیدمحمدناصر رضوی حیدری (1400) ؛ شاخصه‌های حسابداری سرمایه انسانی مبتنی بر رویکرد ارزش‌گذاری غیرپولی(مورد مطالعه: بانک ملی ایران)، پژوهش­های تجربی حسابداری، 11(1)، 241-277
رحمانی علی، زهره عارف منش (1391)؛ اندازه گیری سرمایه فکری و رابطه آن با هزینه حقوق صاحبان سهام، پژوهش­های تجربی حسابداری، 2(6)، 17-1
رضایی عماد، ابراهیم عباسی (1395)؛ تاثیر سرمایه فکری بر نسبت ارزش افزوده اقتصادی به سود حسابداری و نسبت ارزش افزوده بازار به سود حسابداری؛ پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی؛8(31)،127-144
سازمان حسابرسی (1399). استانداردهای حسابداری، انتشارات سازمان حسابرسی، تهران، 1399
شماخی، حمیدرضا، مژگان حبیبی گیلاکجانی (1393) ؛ اندازه‌گیری سرمایه فکری و بررسی تأثیرآن بر ارزش بازار سهام شرکت­ها: با تاکید بر مدل سود باقیمانده، مجله اقتصادی، 7 و 8، 72-57
عارف منش، زهره، حبیب زارع (1390)؛ اندازه گیری سرمایه فکری و بررسی ارتباط آن با عملکرد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه حسابداری، پاسخگویی و منافع جامعه، 1(3)، 93-71
Accounting Standards Board, (2010), IFRS 10 Goodwill and Intangible Assets, Accounting Standards Board, London.
Amiri, Hassan; Mirsepasi, Nasser; Rahnama Roodpashti, Fereydoun, (2017), Designing a human resources accounting model in Islamic Azad University, Management Accounting and Auditing Knoeledge, 21 (6), 19-32. (in persian)
Andriessen, D. (2004). IC valuation and measurement: classifying the state of the art. Journal of intellectual capital.
Anvarirostami, Aliasghar, Vahid Ahmadian, & Seyed Asghar Mirzadeh (2018), Intellectual capital, shareholders' wealth and the financial performance for the listed companies in Tehran security exchange, The financial accounting and auditing research, 5(20), 83-116 (in Persian)
Audit organization (2020), Accounting standards, https://audit.org.ir/ (in Persian)
Buenechea-Elberdin, M., & Buenechea-Elberdin, M. (2017). Structured literature review about intellectual capital and innovation. Journal of Intellectual Capital, 18(2), 262-285.
Chen, M. C., Cheng, S. J., & Hwang, Y. (2005). An empirical investigation of the relationship between intellectual capital and firms' market value and financial performance. Journal of intellectual capital, 6(2), 159-176.
Damoori, Dariush, Mehdi Sabokro, & Seiid Mohammad Naser Razavi Heidary, (2021) Human resource accounting indexes based on the Non-monetary Valuation Approach (Case Study: Bank Melli of Iran), Journal of Empirical Research in Accounting, 39(1), 241-277(in Persian)
Dumay, J. C. (2012). Grand theories as barriers to using IC concepts. Journal of Intellectual Capital.
Edvinsson, L., (2002), Developing intellectual capital at Skandia, Long Range Planning  30)3(, pp. 266-373.
Ferenhof, H. A., Durst, S., Zaniboni Bialecki, M., & Selig, P. M. (2015). Intellectual capital dimensions: state of the art in 2014. Journal of Intellectual Capital, 16(1), 58-100.
Garanina, T. and Dumay, J. (2017), Forward-looking intellectual capital disclosure in IPOs: implications for intellectual capital and integrated reporting, Journal of Intellectual Capital, 18)1,( pp. 128-148.
Guthrie, J., Ricceri, F., & Dumay, J. (2012). Reflections and projections: a decade of intellectual capital accounting research. The British accounting review, 44(2), 68-82.
Hasani Azar Daryani, E., Mashayekh, SH., & Hejazi, R. (2019). Designing Human Resources Valuation Model and its Reporting at the National Iranian Oil Company and its Subsidiary Companies. Journal of Accounting and Auditing Review, 26(2), 279-300. (in persian)
Jacobsen, K., Hofman-Bang, P., & Nordby Jr, R. (2005). The IC Ratinga. Journal of Intellectual Capital, 6(4), 570-587.
Kahraman, C. (Ed.). (2008). Fuzzy multi-criteria decision making: theory and applications with recent developments. Springer Science & Business Media
Marr, B., Schiuma, G., & Neely, A. (2004). The dynamics of value creation: mapping your intellectual performance drivers. Journal of intellectual capital, 5(2), 312-325.
Menor, L. J., Kristal, M. M., & Rosenzweig, E. D. (2007). Examining the influence of operational intellectual capital on capabilities and performance. Manufacturing & Service Operations Management, 9(4), 559-578.
Mention, A. L., & Bontis, N. (2013). Intellectual capital and performance within the banking sector of Luxembourg and Belgium. Journal of Intellectual capital, 14(2), 286-309.
Montemari, M., & Nielsen, C. (2013). The role of causal maps in intellectual capital measurement and management. Journal of Intellectual Capital.
Nazari, J. A. (2014). Intellectual capital measurement and reporting models. In Knowledge Management for Competitive Advantage During Economic Crisis (pp. 117-139). Hershey, PA: IGI Global.
Rahmani, Ali, Zohreh Aref Manesh (2014), Intellectual capital measurement and it relationship with equity cost, Journal of Empirical Researches in Accounting, 6(2), 1-17(in Persian)
Rezaee, Emad, Ebrahim Abbasi (2015), The effect of intellectual capital on the ratio of economic value added to accounting profit and the ratio of market value added to accounting profit, The financial accounting and auditing research, 8(31), 127-144 (in Persian)
Roscoe, P., & Howorth, C. (2009). Identification through technical analysis: A study of charting and UK non-professional investors. Accounting, Organizations and Society34(2), 206-221.
Shammakhi, Hamidreza, Mojgan Habibi Gilakojani (2014), Measuring intellectual capital and examining its impact on the stock market value of companies: with emphasis on the residual profit model, Economic Journal, 7&8 (12), 57-72 (in Persian)
Stewart, T.A., (1997), Intellectual Capital: The Wealth of New Organisations, Nicholas Brealey Publishing Ltd., London.
Subramaniam, M., & Youndt, M. A. (2005). The influence of intellectual capital on the types of innovative capabilities. Academy of Management Journal, 48(3), 450-463.
Sveiby, K. E., (2010), Intellectual capital: Thinking ahead, Australian CPA, 68(5), pp. 18-22.
Williams, S. M. (2001). Is intellectual capital performance and disclosure practices related? Journal of Intellectual capital.
Wu, C. H., & Fang, W. C. (2011). Combining the fuzzy analytic hierarchy process and the fuzzy Delphi method for developing critical competencies of electronic commerce professional managers. Quality & Quantity, 45(4), 751-768.