تدوین مدل هشداردهی حسابرسان با استفاده از نظریه داده بنیاد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد بین المللی خرمشهر-خلیج فارس، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمشهر، ایران.

2 استادیار، گروه حسابداری، واحد مسجدسلیمان، دانشگاه آزاد اسلامی، مسجدسلیمان، ایران

3 استادیار، گروه حسابداری، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.

4 استاد،گروه مدیریت برنامه ریزی وحسابداری، پردیس فارابی دانشگاه تهران، قم، ایران.

چکیده

با توجه به گسترش مصادیق فساد مالی در حوزه‌‌های مختلف، هشداردهی حسابرسان به عنوان ابزاری برای جلوگیری و مبارزه با فساد مالی در کشور‌های گوناگون مطرح شده است، اما تا کنون در کشور ایران الگوی منسجمی برای این مساله ارائه نشده است. بنابراین در این پژوهش تلاش شده است تا الگوی هشداردهی حسابرسان براساس روش داده بنیاد طراحی گردد. به این منظور در سال 1399 با استفاده از رویکرد نمونه‌گیری هدفمند (گلوله برفی) با 18 نفر از اعضای هیات علمی متخصص، شرکاء مؤسسات حسابرسی، مدیران سازمان حسابرسی و جامعه حسابداران رسمی ایران که در زمینه حسابرسی صاحب نظر و دارای تجربه بوده‌اند، مصاحبه‌‌های عمیق تا مرحله اشباع صورت گرفت. داده‌‌‌‌های پژوهش با استفاده از روش کدگذاری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقوله‌‌‌‌های اصلی و مفاهیم استخراج گردید. نتایج پژوهش نشان داد مهمترین شرایط علی که ‌می‌تواند در هشداردهی حسابرسان موثر باشد، ساختارحاکمیت، قوانین حاکم، ساختارحرفه و ویژگی‌‌‌‌های حرفه حسابرسی است. همچنین یافته‌‌های پژوهش نشان داد برای دستیابی به هشداردهی حسابرسان باید راهبرد‌هایی مانند اصلاح ساختارحرفه، اصلاح ساختار نظارتی، اصلاح زیرساخت و کیفیت آموزش و مدرنیته (استفاده از فنّاوری‌‌های نوین) اتخاذ گردد. در نهایت، الگوی پژوهش نشان داد که هشداردهی حسابرسان ‌می‌تواند پیامد‌هایی از قبیل ارتقاء جایگاه حرفه، کاهش فساد مالی، افزایش شفافیت وکیفیت گزارشگری، پویایی نظام اقتصادی، چابک‌سازی ساختار حرفه حسابرسی، تصویب قانون حمایتی حسابرسان، ورود فنّاوری اطلاعات و حسابخواهی و حسابدهی را در پی داشته باشد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The developing of auditors' whistleblowing by using grounded theory

نویسندگان [English]

  • khaled yadegari 1
  • Allah karam salehi 2
  • Houshang Amiri 3
  • Hussein Khanifar 4
1 PhD student Department of Accounting, Khorramshahr-Persian Gulf International Branch, Islamic Azad University, khorramshahr, Iran
2 Assistant professor Department of Accounting, Masjed-Soleiman Branch, Islamic Azad University, Masjed-Soleiman, Iran
3 Assistant professor, Department of Accounting, Abadan Branch, Islamic Azad University, Abadan, Iran.
4 Department of Management & amp; Accounting, Farabi Campus University of Tehran, Qom, Iran
چکیده [English]

In view of the spread of financial corruption in various spheres, auditors' whistleblowing has been pro-posed as a instrument to prevent and combat financial corruption in different countries, but so far in Iran there is no coherent model for this issue. Therefore, in this study, an attempt has been made to design an auditor whistleblowing model based on the Grounded theory. For this purpose, in 2020, using snow-ball sampling method with 18 specialized faculty members, partners of auditing firms, managers of the auditing organization and Iranian Society Certified Public Accountants who have expertise and experi-ence in the auditing, In-depth interviews were conducted up to the suffusion stage. Research data were analyzed using coding method and the main categories and concepts were extracted. The results showed that the most important causal conditions that can be effective in auditors' whistleblowing are governance structure, governing laws, professional structure and characteristics of the auditing profession. Al-so, the research findings showed that in order to achieve the auditors' whistleblowing, strategies such as professional structure reform, oversight structure reform, infrastructure reform and the education quality and modernity (use of new technologies) should be adopted. Finally, the research model showed that auditors' whistleblowing can have consequences such as promoting profession, reducing financial corruption, increasing transparency and quality of reporting, economic system dynamic, agility the auditing profession structure, passing the auditors' protection law, IT entry and accountee and accountability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qualitative research
  • Grounded theory
  • Auditors' whistleblowing

مراجع

افشانی، مینو؛ وحدتی، حجت؛ موسوی، نجم الدین (1397). بررسی عوامل اثرگذار بر قصد افشای تخلفات درکارکنان بخش بهداشت و درمان (مورد مطالعه: کارکنان دانشگاه علوم پزشکی مشهد)، فصلنامه مدیریت بهداشت و درمان، 9(2)، 86-77.
اقدم مزرعه، یعقوب؛ نیکومرام،‌هاشم؛ بنی مهد، بهمن (1396). دموکراسی و توسعه حسابداری، حسابداری مدیریت، 10(32)، 71-80.
امیرآزاد، میرحافظ؛ برادران حسن‌زاده، رسول؛ محمدی، احمد؛ تقی‌زاده، هوشنگ (1397). الگوی مفهومی عوامل مؤثر بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران به روش نظریه پردازی زمینه بنیان، پژوهش‌‌های حسابداری مالی، 10(38)، 48-21.
بیگی هرچگانی، ابراهیم؛ بنی مهد، بهمن؛ رئیس‌زاده، محمدرضا؛ رویایی، رمضانعلی (1396). ارزش‌‌‌های انگیزشی و هشداردهی اخلاقی حسابرسان درباره خطاکاری، اخلاق در علوم و فنّاوری ، 12(4)، 135-120.
دانایی فرد، حسین (1394). پویش کیفی و طـرح پـژوهش: انتخـاب از میـان پـنج رویکـرد (روایـت پژوهـی، پدیدارشناسی، نظریة داده بنیاد، قوم نگاری، مطالعة موردی). تهران: صفار.
دوانی، غلامحسین (1392). نقش حسابرسی در فرایند مبارزه با فساد، فصلنامه حسابدار رسمی، (24)، 16-11.
رحیمیان، نظام الدین؛ حاجی حیدری، راضیه (1398). کشف تقلب با استفاده از مدل تعدیل شده بنیش و نسبت‌های مالی، پژوهش های تجربی حسابداری، 9(1)، 70-47.
رحیمی کاکلکی، مینا؛ بنی طالبی دهکردی، بهاره؛ پیک فلک، جمشید ( 1396). عوامل مؤثر بر رعایت اخلاق حرفه ای حسابداران . اخلاق در علوم و فناوری، 12(1)، 12-1.
ساریخانی، مهدی؛ ایزدی نیا، ناصر؛ دائی‌کریم‌زاده، سعید (1398). بررسی قصد گزارشگری تقلّب با استفاده از تئوری رفتار برنامه‌ریزی شده و نقش تعدیل‌گری شدت اخلاقی، دانش حسابداری مالی، 6(8)، 105-57.
سعیدی، فاطمه؛ جمشیدی نوید، بابک؛ طاهرآبادی، علی اصغر؛ قنبری، مهرداد (1397). تأثیر ویژگی‌‌‌‌های فردی بر تمایلات افشاگری حسابرسان مستقل، حسابداری سلامت، 7(2)، 66-42.
شهبازی، مجید؛ مهرانی، کاوه ( 1399). تدوین مدل قضاوت حرفه ای حسابرسان مستقل. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 27(1)، 86-60.
عبدی، مصطفی؛ کردستانی، غلامرضا؛ رضازاده، جواد (1398). طراحی الگوی منسجم گزارشگری پایداری شرکت‌ها، پژوهش‌‌های حسابداری مالی، 11(4)، 44-23.
کاشانی پور، محمد؛ کرمی، غلامرضا؛ خنیفر، حسین؛ شعبانی، کیوان (1398). بررسی قصد هشداردهی حسابرسان مستقل درباره خطاکاری: کاربرد نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده، حسابداری ارزشی و رفتاری، 4(8)، 91-63.
مرادی، محمد؛ یحیائی، منیره ( 1399). تدوین الگوی انتخاب حسابرس مستقل در ایران. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 27(2)، 287-258.
مشعشعی، سید محمد؛‌هاشمی، سید عباس؛ فروغی، داریوش (1397). تأثیر تفاوتهای فردی حسابرسان بر تعهد حرف‌ه‌ای آنها: بررسی نقش میانجی سازگاری جو اخلاقی. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 25(3)، 432-415.
نوری، علی و مهرمحمـدی، محمود (1390). الگـویی بـرای بهـره‌گیری از روش نظریـة برخاسـته از داده‌‌ها در پژوهش‌‌های تربیتی، مطالعات برنامة درسی، 6(23)، 35-8.
نیک‌کار، بهزاد؛ آزادی، کیهان؛ بنی مهد، بهمن؛ باقرسلیمی، سعید (1399). توانمندسازی روانشناختی و هشداردهی تقلّب در حرفه حسابرسی: آزمون نظریه امنیت روانشناختی. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 9(34)، 58-47.
وادی‌زاده، کاظم (1398). اصلاح ساختارحرفه حسابرسی درکشور‌‌‌ها، فصلنامه حسابداررسمی، (48)، 16-1.
ولیان، حسن؛ عبدلی، محمدرضا؛ کوشکی جهرمی، علیرضا (1398). مفهوم سازی تصمیم گیری خردمندانه حسابرسان بر اساس تحلیل داده بنیاد. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 26(2)، 326-301.
یادگاری، خالد؛ امیری، هوشنگ؛ صالحی، اله کرم؛ خنیفر، حسین (1400). تأثیر محافظه‌کاری اجتماعی بر هشداردهی (سوت زنی) حسابرسان؛ با تاکید بر نقش تعدیلی متغیرهای جنسیت و سن. دانش حسابرسی،۲۱(82)، 501-477.
یوسف زاده، نسرین؛ پورحیدری ، امید؛ خدامی پور، احمد (1400). بررسی تاثیر ساختار سوالات پرس و جو و رابطه بین حسابرس وصاحبکار بر گزارشگری تقلب، پژوهش های تجربی حسابداری،180-161doi: 10.22051/jera.2020.32105.2704.
Abdi, M., Gh. Kordestani, J. Rezazade. (2020). Designing of Corporates’ Coherent Sustainability Reporting Model, Journal of Financial Accounting Research, 11 (4), 23-44. (In Persian).
Afshani, M., H. vahdati, M. Hakak, & N. moosavi. (2018). Examining the Effective Factors on Whistle Blowing Intention Among the Employees of Healthcare Sector (Case Study: Employees of Mashhad University of Medical Sciences), Journal of Health Management (former health system), 9(28), 77-86. (In Persian).
Aghdam Mazraeh, Y., Nikoomaram, H. and Banimahd, B. (2017). Democracy and Accounting development, Management Accounting, 10(32): 71-80. (In Persian).
Amirazad, H., R. hassanzadeh, A. Mohammadi, & H. Taghizadeh. (2019). Modeling the Factors Affecting Financial Reporting Quality using Grounded Theory in Iran, Journal of Financial Accounting Research, 10(4), 21-42. (In Persian).
Ajzen, I. (1991). The theory of planned behavior, Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179-211.
Alleyne, P., M. Hudaib, R. Pike. (2013). Towards a conceptual model of whistle-blowing intentions among external auditors, The British Accounting Review, (45), 10-23.
Anvari, F., M. Wenzel, L. Woodyatt, & S. A. Haslam. (2019). The social psychology of whistleblowing: An integrated model, Organizational Psychology Review, Vol. 9(1), 41–67.
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
Beigi Herchegani, E., B. Bani Mahd, M.R. Raeeszadeh, R.A. Royaee. (2017). Motivational Values and Auditor's Ethical Whistle Blowing about Wrongdoing, Journal of Ethics in Scince and Technology,12 (4), 120-135. (In Persian). 
Brennan, N., and J. Kelly. (2007). A study of whistleblowing among trainee auditors, The British Accounting Review, 39(1), 61-87.
Brown, J. O., J. Hays, and M. T. Stuebs. (2016). Modeling Accountant Whistleblowing Intentions: Applying the Theory of Planned Behavior and the Fraud Triangle, Accounting and the Public Interest, 16 (1), 28-56.
Cailliern, J. (2017). An examination of the role whistleblowing education plays in the whistleblowing process, The Social Science Journal, 54(1): 4-12.
Creswell JW. (2014). Qualitative Inquiry and Research Design: Choosing Among Five Approaches, (4th Ed.). Sage
Culiberg, B., and k. k. Mihelič. (2016). the Evolution of Whistleblowing Studies: A Critical Review and Research Agenda, Journal of Business Ethics, (146), 783-803.
Danaeifard, H. (2014). Qualitative Dynamics and Research Methodology: Choosing from Five Approaches (Narrative Studies, Phenomenology, Data Foundation Theory, Ethnography, Case Studies). Tehran: Saffar (In Persian). 
Davani, G. (2012). The role of auditing in the anti-corruption process, Official Accountant Quarterly, (24), 11-16 (In Persian).
De Bruijn, G. J. (2010). Understanding college student's fruit consumption. Integrating habit strength in the theory of planned behaviour. Journal of Appetite 54(1), 16-22.
DeZoort, F. T., and P. D. Harrison. (2018). Understanding auditors’ sense of responsibility for detecting fraud within organizations, Journal of Business Ethics, 149(4), 857-874.
Domino, M.A., Wingreen, S.C., & Blanton, J.E. (2015). Social cognitive theory: The antecedents and effects of ethical climate fit on organizational attitudes of corporate accounting professionals—a reflection of client narcissism and fraud attitude risk. Journal of Business Ethics, 131(2), 453–467.
Dungan, J., A. Waytz, and L. Young. (2015). the psychology of whistleblowing, Current Opinion in Psychology, (6), 129-133.
Elliston, F. A. (1982). Civil disobedience and whistleblowing: a comparative appraisal of two forms of dissent, Journal of Business Ethics, 1(1), 23-28.
Gao, L. and G. Brink, (2017). Whistleblowing Studies in Accounting Research: A Review of Experimental Studies on the Determinants of Whistleblowing, Journal of Accounting Literature, (38), 1-13.
Glaser, B. (1992). Basics of Grounded Theory Analysis. Emergence vs forcing. Sociology Press.
Gottschalk, P. (2019). Whistleblowing: White-Collar Fraud Signal Detection. England, Cambridge Scholars Publishing.
Goulding, C. (2002). Grounded Theory: A Practical Guide for Management, Business Andmarket Researchers. Sage, London.
Hashim, H. Salleh, A., Z. Mohamad, N. R., Anuar, F. S. Ali. M. M. (2019). Auditors’ perceptions towards their role in assessing, preventing and detecting business fraud, International Journal of Innovation, Creativity and Change, 5(2), 847-862.
Kashanipour, M. Gh. Karami, H. Khanifar, and K. Shabani. (2019). Study of Whistleblowing Intention of Independent Auditors about misconduct: An Application of Theory of Planned Behavior, Journal of Value and Behavioral Accountings, 4(8), 63-91. (In Persian).
Latan, H., Charbel Jose, C. J., Ana Beatriz Lopes de. S. (2019). Whistleblowing triangle: framework and empirical evidence, Journal of Business Ethics, (160), 189-204.
Lee, G., and X. Xiao. (2018). Whistleblowing on accounting-related misconduct: a synthesis of t. e literature, Journal of Accounting Literature, (41), 22-46.
Liyanarachchi, G., and C. Newdick. (2009). the impact of moral reasoning and retaliation on whistleblowing: New Zealand evidence, Journal of Business Ethics, 89 (1), 37-57.
Mamahit, A. I., & D. Urumsah. (2018). the Comprehensive Model of Whistle-Blowing, Forensic Audit, Audit Investigation, and Fraud Detection. Journal of Accounting and Strategic Finance, 1 (02), 153-162.
Maroun, W., and J. Solomon. (2014). Whistle-blowing by external auditors: seeking legitimacy for the South African audit profession? Accounting Forum, 38(2), 109-121.
Mastiniwati, T., T. Mansor, A. Mohamad Ariff, & H. Aishah Hashim. (2020). Whistleblowing by auditors: the role of professional commitment and independence commitment, Managerial Auditing Journal. DOI: 10. 1108/MAJ-11-2019-2484.
Mbago, M., J. MpeeraNtayi, and H. Mutebi. (2018). Does legitimacy matter in whistleblowing intentions? International Journal of Law and Management, 60(2), 627-645.
Mesmer-Magnus, J. R., and C. Viswesvaran. (2005). Whistleblowing in organizations: an examination of correlates of whistleblowing intentions, actions, and retaliation, Journal of Business Ethics, 62(3), 277-297.
Moradi, M., & Yahyaei, M. (2020). Develop a Model for Selecting an Independent Auditor in Iran. Journal of Accounting and Auditing Review, 27(2), 258-287. (In Persian).
Moshashaei, S.M., Hashemi, S.A., Foroughi, D. (2018). The Effect of Auditors’ Individual Differences on Their Professional Commitment: the Mediation Effect of Ethical Climate Fit. Journal of Accounting and Auditing Review, 25(3), 415-432. (In Persian).
Near, J., and M. Miceli. (1985). Organizational dissidence: The case of whistle-blowing, Journal of Business Ethics, (4), 1-16.
Nejad Toolami, B., Rahnamay Roodposhti, F., Nikoomaram, H., Banimahd, B., Vakilifard. H. (2019). The Survey of Whistleblowing Intentions for Accounting Frauds Based on Demographic Individual Differences among Accounting Staff, International Journal of Finance and Managerial Accounting, 4(14), 1-13.
Nikkar, B., K. Azadi, B. Banimahd, S. Bagersalimi. (2020). Psychological Empowerment and Whistle-Blowing in the Auditing Profession: A Test of Psychological safety Theory, Iranian Management Accounting Association, 9 (34), 47-58. (In Persian).
Noori, A., M. Mehrmohammadi. (2011). A Model for Applying Grounded Theory in Educational Studies, Journal of Curriculum Studies, 6 (23), 8-35. (In Persian).
Park, H., Bjørkelo, B., Blenkinsopp, J. (2020). External whistleblowers’ experiences of workplace bullying by superiors and colleagues, Journal of Business Ethics, (161), 591-601.
Panjaitan, I. A. (2018). Whistleblowing: Meningkatkan Hasil Audit Forensik Dalam Pengungkapan Tindakan Korupsi Oleh Auditor Pemerintah, Jurnal Institusi Politeknik Ganesha Medan, 1(1), 50–60.
Pendidikan, G., M. D. Terry, and M. S. Baucus. (1998). Internal vs. external whistleblowers: a comparison of whistleblowing processes, Journal of Business Ethics, 17(12), 1281-1298.
Rahimian, N., hajiheydari, R. (2019). Fraudulent Financial Statement detection Using: Adjusted-M-score-Beneish models and financial ratios. Empirical Research in Accounting, 9(1), 47-70. doi: 10.22051/jera.2018.15993.1713. (In Persian).
Rahimi Kakolaki, M., Banitalebi Dehkordi, B., & Peikfalak, J. (2017). Effective Factors on Performing Professional Ethics by Accounts. Ethics in science and Technology, 12 (1), 75-87. (In Persian).
Saeedi, F., N. Jamshidi, T. Babak, A. Ali, and, M. Ghanbari. (2018). The Impact of Individual Characteristics on External Auditors’ Whistleblowing Intentions, Journal of  Health Accounting, 7(2), 42-66. (In Persian).
Sarikhani, M., N. Izadinia, and S. Daei-Karimzadeh. (2019). Investigating the Whistleblowing Intentions Using the Theory of Planned Behavior and Moderating Role of Moral Intensity, Journal of Financial Accounting Knowledge, 6(1), 75-105. (In Persian).
Shahbazi, M., & Mehrani, K. (2020). Design a Model for Auditor's Professional Judgment. Journal of Accounting and Auditing Review, 27(1), 60-86. (In Persian).
Strauss, A., Corbin. J. (1998). Basics of Qualitative Research: Techniques and Procedures for Developing Grounded Theory, 2nd Ed., Sage.
Suastawan, I M. D. P., E. Sujana, and N. L. G. E. Sulindawati. (2017). Pengaruh Budaya Organisasi, Proactive Fraud Audit, Dan Whistleblowing Terhadap Pencegahan Kecurangan Dalam Pengelolaan Dana Bos. E-Journal S1 Ak Univ. 7(1), 1-12.
Toker Gökçe, A. (2015). Relating teachers' whistleblowing tendency and personal features: Machiavellianism, religiosity, and utilitarianism. Educational Research, 25(4), 517-534.
Valiyan, H., Abdoli, M., & Koushki Jahromi, A. (2019). Conceptualizing Wise Auditor Decision Making based on Grounded Theory Approach. Journal of Accounting and Auditing Review, 26(2), 301-326. (In Persian).
Vadizadeh, K. (2019). Reforming the structure of auditing professions in countries, Official Accountant Quarterly, (48), 1-16 (In Persian). 
Yadegari, Kh., Amiri, H., Salehi, A., Khanifar, H. (2021). The effect of social conservatism on auditors' whisteleblowing; With emphasis on the role of gender and age. Auditing knowledge, 21(82), 477-501. (In Persian).
Yousefzadeh, N., Pourheidari, O., Khodami pour, A. (2021). The Impact of the Structure of Inquiry Questions and Rapport between the Auditor and Client on Fraud Reporting. Empirical Research in Accounting, (), 161-180. doi: 10.22051/jera.2020.32105.2704. (In Persian).

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 12 اسفند 1399
  • تاریخ بازنگری: 23 مرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 20 مرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار